De weekplanner
Typerend vind ik (Mathilde) dat we in Nederland steevast op zondagavond de weekplanner doornamen. Jorrit en ik, als managers van ons gezin. Want zo voelden we ons regelmatig: managers van een goed geoliede, maar onwijs drukke toko. Die weekplanner stond vol, altijd. Met school, BSO, clubjes, werk, sport, sociale gezelligheid, wie er wanneer kookte, wanneer de boodschappen bezorgd werden of de huishoudelijke hulp kwam, etc, etc.
Zoals in veel Nederlandse gezinnen was het bij ons tussen half 6 en half 7 âs avonds spitsuur. Tussen half 8 en half 9 âs morgen ook, overigens. In die spitsmomenten kwam het allemaal nogal nauw, want begin je 10 minuten te laat met koken of heeft je trein vertraging, dan loopt het hele schema in de war. Met de Nederlandse drukte op de weg en op het spoor, gaat er nog weleens iets anders dan je had gedacht. Het runnen van ons gezin was daardoor een behoorlijk stressvolle aangelegenheid.
(Lees verder onder de foto)
Compleet anders
Toch voelde dat niet per definitie zo. Alles wat we deden wilden we ook graag doen, omdat we dat leuk en/of belangrijk vonden. Het is dus niet zo dat we uit Nederland zijn vertrokken omdat we een rustiger leven wilden. We vertrokken omdat we benieuwd waren hoe het zou zijn om je leven op een heel andere plek opnieuw vorm te geven, we wilden op avontuur.
Dat is gelukt, we hebben ons leven compleet anders vormgegeven. Dat gebeurde overigens niet aan de tekentafel (of in de weekplanner), maar door het dagelijks leven te leven en steeds meer te ontdekken van wat hier in Zweden gewoon is. Opvallend genoeg blijkt de context waarin je leeft, en wat daarin normaal wordt gevonden, ontzettend invloedrijk. Eigenlijk wisten we dat natuurlijk wel, maar nu ervoeren we dat aan den lijve.
(Lees verder onder de foto)
Succes met die kinderen
Als ik terugdenk aan gezin-zijn in Nederland, dan komt het op me over alsof we in Nederland denken: âJa, jij wilde graag kinderen, succes ermee!â Nou, zo gaat dat in Zweden dus niet. Hier is het leven zoveel meer ingericht op kinderen. Waar in Nederland de verantwoordelijkheid voor een goede taakverdeling thuis, een gezonde en stimulerende omgeving voor de kinderen en het zorgdragen voor jouw carriĂšre bij de ouders ligt, bemoeit hier in Zweden de overheid zich met dit soort zaken. Bijvoorbeeld:
- Ouders krijgen 16 maanden, samen te verdelen, ouderschapsverlof per kind (dat verlof loont ook nog eens extra naarmate je het eerlijker verdeelt).
- Vanaf zân eerste verjaardag is je kind welkom bij de förskola (en tot die tijd is âie lekker thuis).
- Op school is er dagelijks een gezonde, warme lunch voor alle kinderen (Ă©Ă©n van de redenen waarom scholen in Zweden gedurende de corona pandemie open bleven).
- Na schooltijd kunnen kinderen bij Fritids (de BSO, die ongeacht de dagelijkse activiteiten van de ouders, 2 dagen per week voor elk kind beschikbaar is) sporten, bewegen en met kunst en cultuur bezig zijn (daar is een speciaal Fritids curriculum vanuit het Ministerie van Onderwijs voor).
- En dan heb ik het over VAB'en nog niet eens gehad. VAB staat voor VĂ„rd av barn. VABâen doe je als je een ziek kind hebt en een dagje thuis moet blijven om voor hem te zorgen. De overheid betaalt dat zorgverlof en er is (bij mijn weten) geen werkgever die zegt dat je je kind maar bij oma moet brengen of met een filmpje zoet moet houden, omdat jij alsnog moet komen werken.
(Lees verder onder de foto)
Vooruitstrevend op economische gronden
Super vooruitstrevend zou je zeggen: zoveel ouderschapsverlof voor beide ouders en kinderopvang van een kwaliteit waar we in Nederland van dromen (terwijl we onze kinderen met vier maanden alweer naar de opvang brengen), de rijke schooldag avant la lettre, ruimte om te zorgen voor je kindje als âie ziek is⊠Maar, deze verworvenheden zijn in Zweden al oud en staan in het huidige politieke klimaat onder druk. En het grappige is dat ze een heel banale, economische achtergrond hebben.
Want: Zweden is een enorm land, met relatief weinig inwoners. Hier is iedereen nodig om de boel draaiende te houden. Elk kind dat wordt geboren is welkom (want zij zijn de Zweedse belastingbetalers van de toekomst) en elke volwassene is nodig op de arbeidsmarkt (de arbeidskrachten en belastingbetalers van nu). Dat lijken doelen die moeilijk te verenigen zijn, maar daar hebben ze in Zweden iets op gevonden.
- Elk kind is nodig Na een enorme migratiegolf en een economische crisis bereikte het inwoneraantal van Zweden in de jaren â30 een dieptepunt. Daar kwam bij dat een aanzienlijk deel van de kinderen ondervoed was, slecht onderwijs kreeg en in erbarmelijke omstandigheden opgroeide (met name in de steden was de huisvesting in die tijd erg slecht). Nog even en de Zweden zouden uitgestorven zijn. Dat moest anders. Al in de jaren â30 kwamen Alva en Gunnar Myrdal met een prachtig plan (uitgewerkt in het boek âKris i befolkningsfrĂ„genâ) om het geboortecijfer op te plussen en voor een gezonde, goed opgeleide en democratische nieuwe generatie te zorgen. Op basis van deze plannen werd vanaf de jaren â60 gebouwd aan de förskola, goede en betaalbare kinderopvang voor alle kinderen (of eigenlijk: geen opvang, maar een opleiding passend bij de ontwikkeling van het jonge kind). Ook de gezonde warme maaltijd op school en een curriculum met breed vormende activiteiten bij Fritids zijn onderdeel van deze ontwikkeling. â Wil je daar meer over lezen? Voor de droom en de crisis lees je hoofdstuk 3 uit âWaarom Zweedse vrouwen niet gratis werkenâ, [link] door Charlotte Bostrom. Over de ontwikkeling van de förskola lees je in hoofdstuk 5.
- Ouderschapsverlof Het ouderschapsverlof is ruim en voor beide ouders. De omvang van het verlof, 16 maanden in totaal, is gekoppeld aan het kind en niet aan de mensen die de zorg verlenen (zoals in Nederland). Voor elk van de ouders zijn echter drie maanden geoormerkt beschikbaar, dus ouders die beiden zorgen hebben onderaan de streep meer verlof. Door ze allebei veel ruimte te geven om voor hun kersverse kind te zorgen, is er minder stress in jonge gezinnen en worden de taken thuis uiteindelijk eerlijker verdeeld (de regels met betrekking tot solo-verlof hebben daar enorm aan bijgedragen) Op korte termijn ben je ouders zo wat langer kwijt in het arbeidsproces, maar op lange termijn is de winst dat ze allebei fulltime blijven meedoen. Dit idee kwam in de jaren â60 tot stand. Tot die tijd was de arbeidsparticipatie van vrouwen hier in Zweden niet perse hoger dan in andere Europese landen. Maar met een enorme behoefte aan arbeidskrachten Ă©n woningnood, waardoor gastarbeiders huisvesten geen optie was, kwam men op het idee om vrouwen te stimuleren om op de arbeidsmarkt te blijven. Zo zouden er meer arbeidskrachten bij komen, zonder dat extra huisvesting nodig was - want hej, deze vrouwen woonden al in Zweden. Het duurde even voor dit idee de gewenste uitwerking had, maar tegenwoordig heeft het zeker effect. â Wil je daar meer over lezen? Check dan: hoofdstuk 4 uit Charlotte Bostrom's boek âWaarom Zweedse vrouwen niet gratis werken.â [link]
(Lees verder onder de foto)
De avondspits is verleden tijd
En wat betekent dit in ons dagelijks leven? Een regulier school- en werkdag is hier relaxter en de avondspits bestaat niet meer. De kinderen gaan lekker naar school, eten daar een warme maaltijd en na schooltijd doen ze bij Fritids allerlei leuke activiteiten. Om een uur of 4 halen we ze daar weer op. Dan rommelen ze thuis nog wat en gaan we om half 6 aan tafel voor een boterhammetje (met een lekkere soep, wat knabbelgroente, dat soort dingetjes). Koken hoeft niet meer (en dat scheelt een hoop geld, want de boodschappen zijn hier erg duur) en rijden naar clubjes is niet langer nodig (tenzij je iets speciaals voor je kind in gedachten hebt). Dat we allebei meestal thuis werken maakt het nog idealer, geen gesjees en vertraagde treinen meer. En als Ă©Ă©n van beiden naar Nederland moet voor werkafspraken (dat gebeurt nu natuurlijk wel wat vaker) is het management van de toko voor de thuisblijvende partij prima te overzien.
Als onze kinderen hier geboren waren
Hoewel de Zweedse overheid voor mij een onzichtbare entiteit is, voel ik me hier door de overheid gesteund in een (best wel) pittige fase van ons leven. Onze oudste heeft, op de internationale school, een Zweedse vriendin en verzucht weleens dat ze had gewild dat ze hier geboren was (zodat ze hier altijd naar school had kunnen gaan en Zweeds zou spreken als een native). Hoewel de redenen bij mij anders zijn, herken ik dat gevoel wel. Het had me heel fijn geleken hier jonge kinderen te hebben. Want die fase tot twee jaar vond ik toch vooral heel heftig.
(Lees verder onder de foto)
/w=3840,quality=90,fit=scale-down)
Wat als we hier een rustige start hadden kunnen maken met een lang en eerlijk verdeeld ouderschapsverlof? Wat als onze kinderen vanaf hun eerste verjaardag fulltime naar de förskola waren gegaan? Ik denk dat ik in de Zweedse context prima fulltime had kunnen en willen werken. Anders dan in Nederland, met zân sterke moederschapsideologie, is dat hier de norm. Met de förskola als super stimulerende plek voor jonge kinderen is er dan ook niet de spagaat van âkun je niet wat minder werken?â en âbreng je je kind echt zo vaak weg?â. En wat als we niet bij elke snottebel weer de discussie moesten aangaan over wiens werk er belangrijker was (die dag), welke afspraken er moesten sneuvelen om op een ziek kind te passen? Gewoon, ruimte om er voor je zieke kind te zijn, is dat zo gek?